واکاوی مفهوم صلاحیت و قلمرو آن در پرتو آرای هیأت عمومی دیوان عدالت اداری: تأملی دیگر
کلمات کلیدی:
تنظیم و تضمین صلاحیت, حاکمیت قانون, دیوان عدالت اداری, صلاحیت, مقامات و نهادهای عمومیچکیده
اصل صلاحیت و اصل عدم صلاحیت از آثار و نتایج مهم دولت قانونمدار و ابزاری جهت سنجش صحت یا عدم صحت تصمیمات اداری در راستای تضمین اصل حاکمیت قانون میباشند. در حقوق عمومی اصل بر عدم صلاحیت است و صلاحیت، یک استثنا محسوب میشود. بنابراین، هنگامیکه عمل یا تصمیم مسئول یا نهاد اداری خارج از چارچوب صلاحیتهای منطبق با قوانین و مقررات صادر شده باشد، باطل است. اما، جهت تنویر و تنسیق مفهوم، ماهیت و قلمرو صلاحیت، اتفاق نظر وجود ندارد و برخی دکترین حقوقی آن را در پیرابند اختیار و برخی آن را در پیرابند اقتدار، تعریف کردهاند. به همین دلیل، مفاهیم صلاحیت و عدم صلاحیت بایستی در کنار یکدیگر مورد تجزیه و تفسیر قرار بگیرند تا محدوده صلاحیت و دایره قدرت در علم حقوق آشکار گردد. این مقاله با رویکردی توصیفی-تحلیلی در پی تبیین، تمییز، تفکیک و تحلیل انواع صلاحیتها و عدم صلاحیتهای متداول در حقوق عمومی از منظر هیأت عمومی دیوان عدالت اداری میباشد. پژوهش حاضر از طریق تشریح و ایضاح آرای دیوان به این نتیجه رسیده است که این نهاد قضایی ضمن شناسایی انواع صلاحیتها و عدم صلاحیتها، عمومأ در راستای تنظیم و تضمین قلمرو صلاحیتهای اداره گام برداشته است و اگر صلاحیت یک مقام یا نهاد عمومی را مبتنی بر قواعد و اصول حقوقی احراز نکند، عمل یا تصمیم آنها را با ایراد عدم صلاحیت مواجه خواهد کرد. یافتهها نشان میدهد که دیوان عدالت اداری در آرای خود، "صلاحیت" را بهعنوان قدرت قانونی مراجع اداری و قضایی تعریف کرده و با تأکید بر اصل حاکمیت قانون به نظارت بر اعمال این مراجع میپردازد. نتایج پژوهش حاکی از آن است که هیأت عمومی دیوان عدالت با تفسیر مفهوم صلاحیت، سعی در ایجاد توازن بین اعمال اختیارات قانونی مراجع اداری و حفظ حقوق شهروندی با تکیه بر انطباق تصمیمات با قواعد و اصول حقوقی دارد. بهعلاوه، این نهاد قضایی عمومأ بر مضیق تفسیر نمودن صلاحیتهای تکلیفی و موسع تفسیر نمودن صلاحیتهای تخییری تأکید کرده است. پژوهش حاضر با ارایه تحلیلهای مستدل از آرای هیأت عمومی دیوان عدالت اداری، چارچوب نظری جامعی برای درک عمیقتر مفهوم صلاحیت ارایه میدهد و تأکید میکند که تفسیر صلاحیت در این نهاد قضایی بهعنوان یک قدرت قانونی برای تضمین اجرای قانون و جلوگیری از تخطی از حدود مقرر مورد تلقی قرار میگیرد و این یافتهها میتواند مبنایی برای مطالعات آینده و اصلاح چارچوبهای حقوقی موجود در نظام قضایی ایران محسوب شود.
مراجع
Afshari, F. (2017). The Desirable Model of Judicial Review of Administrative Authority's Error in Iranian Law with a Comparative Approach to the Laws of England and France Allameh Tabataba'i University]. Tehran.
Aghaei, B. (2006). Bahman Legal Dictionary. Ganj-e Danesh Publications.
Amid, H. (2005). Amid Persian Dictionary. Amir Kabir Publications.
Babazadeh, V., & Yavari, A. (2014). The Concept of Discretionary Jurisdiction in the Decisions of the Administrative Justice Court. Iranian and International Journal of Comparative Legal Research, 25, 1-35.
Barak, A. (1989). Judicial Discretion. Yale University Press. https://doi.org/10.2307/j.ctt211qxt8
Barnett, H. (2007). Constitutional and Administrative Law. Routledge Publications.
Dworkin, R. (1978). Taking Rights Seriously. Harvard University Press.
Emami, M., & Ostovarsangari, K. (2013). Administrative Law. Mizan Publishing.
Fallahzadeh, A. M., Hemmati, M., Javaheri Tehrani, M., Fathi, J., & Mazrouei Abianeh, Y. (2020). Separation of Legislation and Implementation: Analysis of the Boundaries of Legislative Jurisdiction in the Relations between the Legislative and Executive Branches. Islamic Propaganda Organization Research Institute of the Guardian Council Publications.
Fooladvand, E. (1994). Freedom, Power, and Law. Kharazmi Publications.
Gorji Azandariani, A. A. (2017). Principles of Public Law. Jangal Publications.
Gorji Azandariani, A. A., & Fathi, Y. (2012). A Comparative Study of the Supervision of the Exercise of Discretionary Powers. Journal of Justice Law, 78, 211EP - 246.
Hedavand, M. (2015). Comparative Administrative Law: Volume II. Samt Publications.
Hedavand, M., & Mashhadi, A. (2010). Principles of Administrative Law: In Light of the Decisions of the Administrative Justice Court. Khorsandi Publications.
Hemmati, M. (2006). Delegation of Administrative Decision-Making Authority: A Tool for Desirable Public Management. Journal of Public Law and Human Rights, 2 & 3.
Jafari Langroudi, M. J. (2020). Legal Terminology. Ganj-e Danesh Publications.
Kargozari, J., & Nabilou, H. (2008). The Exercise of Discretionary Powers by Administrative Authorities. Legal Information Quarterly, 13, 7-21.
Laubadere, A. (2002). Droit Administratif. LGDJ.
Mashhadi, A. (2009). Justification and Critique of the Controllability of the Executive Branch's Discretionary Powers. Presidential Information Quarterly, 22 & 23, 61-75.
Mashhadi, A. (2016). The Law on the Organization and Procedure of the Administrative Justice Court in the Current Legal System. Khorsandi Publications.
Mashhadi, A., & Jalili Morad, A. (2014). The Doctrine of Discretionary Jurisdiction in Iranian and French Law. In J. Mohammad & V. Mohammadreza (Eds.), Thoughts on Administrative Law (pp. 274-305). Majd Publications.
Mo'tameni Tabataba'i, M. (2012). Administrative Law. Samt Publications.
Moghtader, H. (1991). The Competence of States and Its Types. Journal of the Faculty of Law and Political Science, University of Tehran, 26, 83-97.
Molabiği, G. (2019). Jurisdiction and Procedure of the Administrative Justice Court. Jangal Publications.
Molan, M. T. (1997). Administrative Law. Old Bailey Press.
Mousavi Zadeh, S. S. (2014). Report of the Scientific Meeting on Judicial Review of the Exercise of Discretionary Powers. Press and Publications Center of the Judiciary Research Institute.
Nejabati Khah, M. (2009). The Concept of Abuse of Authority in the Common Law Legal System. Journal of Law and Expediency, 5, 87-110.
Nikounahad, H., & Kalvandi, H. (2021). Scientific Quarterly Journal of Modern Administrative Law Research, 7, 83-111.
Ostovarsangari, K. (2014). The Jurisdiction of the Administrative Justice Court and Issues Surrounding It. In J. Mohammad & V. Mohammadreza (Eds.), Thoughts on Administrative Law (pp. 353-387). Majd Publications.
Pollard, D., Parpworth, N., & Hughes, D. (2007). Constitutional and Administrative Law. Oxford University Press.
Ponce, J. (2005). Good Administration and Administrative Procedures. Indiana Journal of Global Legal Studies, 2, 550-588. https://doi.org/10.1353/gls.2005.0025
Ricci, J. C. (2004). Droit administratif general. Hachette.
Vaezi, S. M. (2024). The Concept and Function of Jurisdiction in Administrative Law. Public Law Research Quarterly, Allameh Tabataba'i University, Tehran, 25(80), 207-238.
Vizheh, M. (2009). The Principle of Separation of Powers in the Decisions of the General Board of the Administrative Justice Court. Journal of Justice Law, 67, 39-54.
Vizheh, M. (2011). Theoretical Foundations and Structure of the Legal State. Jangal Publications.
Wade, W., & Forsyth, C. (2014). Administrative Law. Oxford University Press. https://doi.org/10.1093/he/9780199683703.001.0001
Yavari, A. (2017). Review of the Qualifications of Election Candidates by the Guardian Council: Another Reflection. Legal Research Quarterly of Shahid Beheshti University, 80, 213-237.
Zarei, M. H. (2015). Rule of Law and Democracy. Khorsandi Publications.
دانلود
چاپ شده
ارسال
بازنگری
پذیرش
شماره
نوع مقاله
مجوز
حق نشر 1402 مزدک نصوری, علی اکبر گرجی ازندریانی (نویسنده)

این پروژه تحت مجوز بین المللی Creative Commons Attribution-NonCommercial-ShareAlike 4.0 می باشد.