بررسی نسبتسنجی قاعده لاضرر و مسئولیت کیفری با نگاهی به آرای فقهی امامخمینی (ره)
کلمات کلیدی:
قاعده لاضرر, مسئولیت کیفری, نهی سلطانی, امامخمینیچکیده
قواعد فقهیه را میتوان از ابزار کارآمدی برای کمک به عمق و توسعه استنباطات فقهی دانست. یکی از قواعد پرکاربرد فقهی که اتفاقاً تقریرهای متفاوتی نسبت به دیگر قواعد داشته، قاعده لاضرر است. گستره قاعده لاضرر غالباً در مباحث مدنی است اما زمینه استناد به این قاعده در امور کیفری و بخشهای گوناگون فقه جزایی (حدود، قصاص، دیات و تعزیرات) وجود دارد لذا لازم است ارتباط آن با مسئولیت کیفری واکاوی شود. یکی از تقریرهای نوپیدا، قرائت امام خمینی از این قاعده است که مبتنی بر دستگاه فکری ایشان به معنای نهی سلطانی، تفسیر و تقریر یافته است. با توجه به جایگاه اندیشههای امام در نظام جمهوری اسلامی، جا دارد که از میزان تاثیرگذاری رأی ایشان در مورد قاعده لاضرر در نظام حقوقی سخن گفته شود. پژوهش حاضر که با روش توصیفی تحلیلی و استفاده از منابع کتابخانهای به نگارش در آمده، در ادامه مباحثی همچون: مفهومشناسی قاعده لاضرر، اقوال فقها در خصوص قاعده لاضرر، تلاش دارد تا به این پرسشها پاسخ دهد که: اولاً نسبت قاعده لاضرر با مسئولیت کیفری چیست؟ ثانیاً قانونگذار در قوانین کیفری چه میزان به قاعده لاضرر توجه داشته و این توجه قانونگذاری، چقدر در راستای تامین تقریر امام خمینی بوده است؟ یافتههای حاصل از این پژوهش نشان میدهد، در تدوین قوانین جزایی، برخلاف نظر امامخمینی، نظر مشهور فقها (نفی حکم ضرری)، مبنای احکام فقهی قرار گرفته است.
مراجع
Aghayi Nia, H. (2016). Crimes Against Persons. Mizan Publications.
Ansari, S. M. (1995). Mulhaqat al-Makasib: Risalah La-Darar.
Aqababayi, H. (2005). Jurisprudential Discourse and Criminalization in the Domain of Crimes Against National and State Security. Journal of Jurisprudence and Law, 2(5).
Ardabili, M. A. (2003). General Criminal Law (Vol. 1). Mizan Publications.
Awad, A. I. (1999). Blood Money. Ministry of Culture and Islamic Guidance Publications.
Bahrami Ahmadi, H. (1998). Abuse of Rights. Ettelaat Publications.
Feyz, A. (2011). Comparison and Adaptation in Islamic Criminal Law. Ministry of Culture and Islamic Guidance.
Goldouzian, I. (1996). Essentials of General Criminal Law. Tehran University Press.
Goldouzian, I. (2008). Commentary on the Islamic Penal Code. Majd Publications.
Hemmati, G. (2016). What is Criminal Responsibility?
Hosseini Maraghi, M. A.-F. b. A. (1996). Al-'Anawin al-Fiqhiyyah (Vol. 1). Islamic Publishing Institute.
Hurr Amili, M. b. H. (1988). Wasa'il al-Shi'ah ila Tahsil Masa'il al-Shari'ah (Vol. 9). Al al-Bayt Institute for Revival of Heritage.
Ibn Hamzah, M. b. A. (1988). Al-Wasila ila Nayl al-Fadila. Ayatollah Marashi Najafi Library.
Imam Khomeini, S. R. (1984). Tahrir al-Wasila (Vol. 2). Islamic Publishing Institute.
Imam Khomeini, S. R. (1989). Sahifeh Noor. Institute for Compilation and Publication of Imam Khomeini's Works.
Imam Khomeini, S. R. (1994). Bada'i al-Durar fi Qa'idah Nafi al-Darar. Institute for Compilation and Publication of Imam Khomeini's Works.
Imam Khomeini, S. R. (2006). Rasa'il (Vol. 1). Isma'iliyan Publications.
Khoei, A. a.-Q. (1991). Muhadharat fi Usul al-Fiqh (Vol. 1). Ansariyan Publications.
Khoei, A. a.-Q. (2002). Mabani Takmilat al-Minhaj. Imam Khoei Institute for Revival of Works.
Khorasani, M. K. b. H. (1988). Kifayat al-Usul. Al al-Bayt Institute.
Mahmoudi Janki, F. (2008). Decriminalization as a Change. Law Quarterly, Faculty of Law and Political Science Journal, 38(1), 321-350.
Marashi Shushtari, S. M. H. (2000). New Perspectives in Islamic Criminal Law (Vol. 2). Mizan Publications.
Mesbah Yazdi, M. T. (2012). Islamic Legal Theory (Vol. 1). Imam Khomeini Educational and Research Institute.
Mir Mohammad Sadeqi, H. (2008). Crimes Against Persons. Mizan Publications.
Mirsaeedi, S. M. (2007). Criminal Responsibility (Scope and Elements). Mizan Publications.
Mohaghegh Damad, S. M. (1986). Jurisprudential Rules (Vol. 4). Islamic Sciences Publishing Center.
Moqaddas Ardabili, A. b. M. (1983). Majma' al-Fa'ida wa al-Burhan fi Sharh Irshad al-Adhan (Vol. 13).
Mosadeq, M. (2015). Conditions and Obstacles to Criminal Responsibility in the Islamic Penal Code of 2013. Judiciary Journal(110).
Mousavi Bojnourdi, S. H. (2010). Jurisprudential Rules (Vol. 1). Adab Printing House.
Mousavi Bojnourdi, S. M. (2003). Comparative Jurisprudence. Imam Khomeini Research Institute Publications.
Mousavi Bojnourdi, S. M. (2022). Jurisprudential Rules (Vol. 2). Arouj Institute.
Naeini, M. M. H. (1954). Minyat al-Talib fi Hashiyat al-Makasib. Islamic Publishing Institute.
Najafi Abrandabadi, A. H., & Hashem Beigi, H. (1998). Criminology Encyclopedia. Shahid Beheshti University Publications.
Najafi Khansari, S. M. (2001). Qa'idah La-Darar.
Najafi, M. H. b. M. B. (1983). Jawahir al-Kalam fi Sharh Sharayi' al-Islam. Islamic Books Publishing House.
Naraqi, A. b. M. M. (1996). Awa'id al-Ayyam. Research Center for Islamic Studies and Research, Qom: Islamic Propagation Office.
Nasaji Zavareh, M. (2019). The Scope of the Rule of No Harm in Criminal Law Doctoral Dissertation, Meybod University
Qarashi, S. A. A. (1991). Qamus al-Qur'an (Vol. 6). Islamic Books Publishing House.
Raghib Isfahani, A. a.-Q. H. b. M. (1991). Al-Mufradat fi Gharib al-Qur'an. Dar al-'Ilm.
Rahmdel, M. (2008). The Position of Criminal Law in the Constitution. Judiciary Law Journal(62-63).
Sadeqi, M. H. (2001). Crimes Against Persons (Vol. 1). Mizan Publications.
Sham'i, M., & Shahbaz, S. (2015). Maximum Criminalization. Jangal Publications.
Sheikh Saduq, M. b. A. b. B., Ali Akbar, G., & Muhammad. (1988). Man La Yahduruhu al-Faqih (Vol. 6). Saduq Publications.
Sistani, S. A. (1994). Qa'idah La-Darar wa La-Darar. Ayatollah Sistani Library.
Tabrizi, J. b. A. (1996). Asas al-Hudud wa al-Ta'zirat. Author's Office.
Tusi, M. b. H. (2008). Al-Mabsut fi Fiqh al-Imamiyyah (Vol. 7). Maktabat al-Murtazawiyyah.
Zeraat, A. (2013). Brief Commentary on the Islamic Penal Code of 2013 (Vol. 1). Ghoghnoos Publications.
Zuhayli, W. (2003). Nayl al-Watar fi Qa'idah La-Darar. E'temad Publications.
دانلود
چاپ شده
ارسال
بازنگری
پذیرش
شماره
نوع مقاله
مجوز
حق نشر 2025 Mohammad Hatami (Author); Hossein Ahmari (Corresponding author); Mohamad Reza Kazemi Golordi, Majid Shayganfard (Author)

این پروژه تحت مجوز بین المللی Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 می باشد.