جلوه‌های نظارت قضایی بر اعمال اداری در حقوق ایران و آمریکا
کلمات کلیدی:
نظارت قضایی, اعمال اداری, دیوان عدالت اداری, سازمان بازرسی کل کشور, حقوق آمریکاچکیده
نظارت قضایی بر اعمال دستگاه‌های اداری یکی از مهم‌ترین ابزارهای تضمین حاکمیت قانون و حمایت از حقوق شهروندان در برابر اقدامات غیرقانونی یا ناموجه نهادهای عمومی است. این نوع نظارت، که با هدف تأمین پاسخ‌گویی مقامات عمومی و تضمین اجرای عدالت توسعه یافته، در دهه‌های اخیر در بسیاری از کشورها مورد توجه قرار گرفته است. در نظام حقوقی ایران، نظارت قضایی بر تصمیمات و اقدامات اداری عمدتاً از طریق دیوان عدالت اداری و سازمان بازرسی کل کشور انجام می‌شود. دیوان عدالت اداری به عنوان مرجع اختصاصی رسیدگی به شکایات شهروندان علیه تصمیمات و اقدامات دستگاه‌های اجرایی، نقش کلیدی در تضمین حقوق افراد ایفا می‌کند. سازمان بازرسی کل کشور نیز وظیفه نظارت بر حسن اجرای قوانین در دستگاه‌های دولتی را بر عهده دارد. در نظام حقوقی ایالات متحده، نظارت قضایی بر نهادهای اداری از طریق چهار نهاد اصلی انجام می‌شود. دادگاه‌های فدرال، دیوان عالی ایالات متحده، کمیسیون‌های مستقل نظارتی، و مراجع شبه‌قضایی، هریک وظایف خاصی در راستای کنترل مشروعیت تصمیمات اداری بر عهده دارند. نظارت قضایی در این کشور از طریق تفسیر قانون اساسی، محدودیت‌های قانونی بر حوزه اختیارات اداری، و تضمین رعایت حقوق اساسی شهروندان اعمال می‌شود. این پژوهش با بررسی نظام‌های حقوقی ایران و آمریکا، تلاش دارد کارکردها و حدود صلاحیت این نهادهای نظارتی را مورد بررسی تطبیقی قرار دهد و میزان کارآمدی آنها را در تضمین اصول دادرسی منصفانه و حقوق اداری تحلیل کند.
مراجع
Ajoy, P. B. (2012). Administrative Action and the Doctrine of Proportionality in India. IOSR Journal of Humanities and Social Science (JHSS), 1(6). https://doi.org/10.9790/0837-0161623
Araei, V., & Malek-Mohammadi, H. (2014). A Comparative Study of the Foundations of Judicial Oversight of Administrative Authorities' Actions and an Evaluation of Oversight Models in the Legal Systems of Iran, the UK, France, and Germany. Comparative Law Quarterly, 10(1), 101.
Emami, M., & Ostovar-Sangari, K. (2012). Criteria for Lawsuits that Can Be Filed in the Administrative Justice Court. Tehran: Mizan Publishing.
Fallon Jr, R. H. (2008). The Core of an Uneasy Case for Judicial Review. Harvard Law Review, 121, 1693.
Gorji, A. A. (2008). Rule of Law and Limitations on the Right to Petition in the Administrative Justice Court. Constitutional Law Quarterly, 7(9).
Hadavand, M. (2008). Judicial Oversight: A Conceptual Analysis of Fundamental Developments (A Proposal for the Development of Administrative Law and Enhancement of Judicial Oversight). Constitutional Law Journal(9).
Mawardi, A.-H. A. b. M., & Saberi, H. (2004). The Governance Manual. Tehran: Elmifarhang Publishing.
Moulabigi, G. (2010). Jurisdiction and Procedure of the Administrative Justice Court. Tehran: Jungle Publishing.
Mousa-Zadeh, E. (2012). A Comparative Study of Article 90 Commission and the Ombudsman Institution (Supervision and Inspection Mechanism). Judicial Legal Perspectives Scientific-Research Quarterly(57).
Nejatkhah, M. (2017). A Challenge Facing the Administrative Justice Court in Resolving Water-Related Disputes. Energy Law Studies Quarterly, 3(1).
Parvin, K., & Ayeneh-Negini, H. (2020). The Jurisdiction of the Administrative Justice Court in Reviewing Appeals Against Quasi-Judicial Authorities' Decisions: "A Reflection on a Ruling". Administrative Law Quarterly, 8(24).
Rasekh, M. (2009). Supervision and Balance in the Constitutional Law System. Tehran: Drak Publishing.
دانلود
چاپ شده
ارسال
بازنگری
پذیرش
شماره
نوع مقاله
مجوز
حق نشر 2025 Seyed Abedin Miran, Ali Alebouyeh, Hassan Moradi (Author)
این پروژه تحت مجوز بین المللی Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 می باشد.
