مبانی فقهی ماده 477 قانون آیین دادرسی کیفری
کلمات کلیدی:
ماده 477 قانون آیین دادرسی کیفری, خلاف شرع, حقوق موضوعه, حکم قطعی شدهچکیده
خلاف شرع بیّن در فقه اسلامی به مواردی اطلاق میشود که رأی یا قانونی بهصورت آشکار با اصول مسلّم فقهی و شرعی در تعارض باشد. در نظام حقوقی ایران که مبتنی بر فقه امامیه است، اصل بر عدم مغایرت قوانین و احکام قضایی با موازین شرعی است. روش تحقیق در این پژوهش، روش «توصیفی تحلیلی» است. ماده ۴۷۷ قانون آیین دادرسی کیفری، بر این مبنا استوار است که آرای قضایی نمیتوانند با مسلّمات فقهی ناسازگار باشند، حتی اگر مطابق قوانین موضوعه صادر شده باشند. از منظر فقهی، خلاف شرع بیّن زمانی محقّق میشود که حکم صادره با نصّ قرآن، سنّت قطعی یا اجماع فقها مغایرت آشکار داشته باشد. در حقوق موضوعه، این مفهوم به عنوان معیاری برای تضمین انطباق نظام قضایی با شریعت به کار میرود، اما ابهام در تعیین مصادیق و معیارهای تشخیص آن، به ویژه در غیبت ضابطهای مشخص برای «بیّن بودن» خلاف شرع، موجب انتقاداتی شده است. این ابهام میتواند به افزایش اختیارات تفسیری نهادهای قضایی و تزلزل در قطعیّت آراء بینجامد.و رفع این ابهام، علّت انتخاب موضوع یعنی «تبیین» میباشد. درنهایت، تعامل فقه اسلامی و حقوق موضوعه در این زمینه، نشاندهنده تلاش نظام حقوقی ایران برای حفظ توازن میان «قطعیّت احکام» و «التزام به شرع» است، هرچند نیاز به تدوین معیارهای شفافتر برای اجرای ماده ۴۷۷ احساس میشود. در نتیجه در وجود این سازوکار در شرایط كنونی دستگاه قضایی به لحاظ مجتهد نبودن اكثریت قضات و تعداد بالای آرای اشتباه، نمیتوان تردید کرد ولی میتوان سازوکارهایی برای جلوگیری از تبدیل شدن این نوع نظارت به یکی از مراحل دادرسی اتخاذ نمود.
مراجع
Allāmeh Ḥillī, H. (1908). Qawā'id al-Aḥkām (Rules of Rulings) (Lithograph Print ed.).
Āshtiyānī, M. H. (2004). Kitāb al-Qaḍā' (The Book of Judgments) (Vol. 1). Mu'tamar al-Allāmah al-Āshtiyānī.
Dānesh Pazhūh, M. (2012). Moqaddameh Ilm Hoghoog ba Ruikard be Hoghoog-e Iran va Eslam (An Introduction to the Science of Law with an Approach to Iranian and Islamic Law). Hawzah and University Research Institute.
Fayḍ, A. (2005). Mabādī Fiqh va Uṣūl (Principles of Jurisprudence and Legal Theory). Tehran University.
Hasan ibn Yūsuf. (1978). Qawā'id al-Aḥkām fī Ma'rifat al-Ḥalāl wa al-Ḥarām (Rules of Rulings in Knowing the Lawful and the Forbidden) (Vol. 3). Islamic Publishing Institute of the Seminary Teachers Society.
Hayati, A. A. (2011). E'ādeh Dādrasi (Judicial Review). Mizan Legal Foundation.
Hurr Āmilī, M. (1991). Wasā'il al-Shī'ah (The Means of the Shi'a) (Vol. 27). Āl al-Bayt Institute.
Kāẓem Zādeh, A. (2007). A Critique of the Legal Powers of the Head of the Judiciary. Judiciary Legal Journal(60).
Khāleghi, A. (2016). Āyīn Dādrasi Keyfari (Criminal Procedure) (Vol. 2). Danesh Shahr.
Khāleghi, A. (2022). Qānūn Āyīn Dādrasi Keyfari (Criminal Procedure Law). Danesh Shahr Legal Research Institute.
Muḥaqqiq Ḥillī, A. (1969). Sharā'i' al-Islām (The Laws of Islam) (Vol. 4). A'lami Publications.
Muqaddas Ardabīlī, A. (1996). Majma' al-Fā'idah wa al-Burhān (The Collection of Benefit and Proof) (Vol. 12). Islamic Publishing Institute.
Nahrīnī, F. (2011). E'ādeh Dādrasi be Tashkhīṣ Ra'īs Qovveh-ye Qaḍā'īyeh (Judicial Review at the Discretion of the Head of the Judiciary). Ganj-e Danesh.
Najafī, S. M. H. (1983). Jawāhir al-Kalām fī Sharḥ Sharā'i' al-Islām (The Jewels of Speech in the Commentary on the Laws of Islam) (Vol. 40).
Naraqī, M. A. (1995). Mustanad al-Shī'ah fī Aḥkām al-Sharī'ah (The Shi'a Authority in the Rulings of Sharia) (Vol. 2). Āl al-Bayt Institute.
Pour Ghahramani, B. (2003). A Discussion on Article 18 of the Law Amending the Law on the Formation of Public and Revolutionary Courts. Social, Cultural, and Educational Monthly of Reform and Training, 2(16).
Pourmohammadi, M. (2013). E'ādeh Dādrasi az Rāy Khelāf Shar' Bayyen (Judicial Review of Rulings that are Clearly Against Sharia). Behnami.
Qavī al-Bunyah, A. (2022). Tashkhīṣ Khelāf Shar' Bayyen Būdan Ārā' Qazā'ī Mawḍū' Māddeh 477 Qānūn Āyīn Dādrasi Keyfari (Determining the Clearly Contra-Sharia Nature of Judicial Rulings Subject to Article 477 of the Criminal Procedure Law). Judiciary Press and Publications Center.
Rasā'i Niyā, N. (2013). Does the Acceptance of Judicial Review Reduce the Reality and Authority of Res Judicata? Judiciary Monthly Journal(678).
Rashti, H. (1981). Kitāb al-Qaḍā' (The Book of Judgments). Qiyām Publishing.
Salīmi, S. (2014). Tahlīl Māddeh be Māddeh Qānūn Āyīn Dādrasi Keyfari Sāl 1392 dar Moqāyeseh bā Qawānīn Sābeq (Article-by-Article Analysis of the 2013 Criminal Procedure Law Compared to Former Laws). Jāvdāneh Publishing.
Shahīd Thānī. (1992). Masālik al-Afhām fī Sharḥ Sharā'i' al-Islām (Paths of Understanding in Commentary on the Laws of Islam) (Vol. 2). Islamic Teachings Institute.
Vāḥidī, Q. (2004). Baḥṣ-e Taḥlīlī dar Khusus Lā'iheh Eṣlāhī Akhīr Qānūn Tashkīl Dādgāh-hā-ye 'Umūmī va Enqelāb (Analytical Discussion Regarding the Recent Amending Bill for the Law on the Formation of Public and Revolutionary Courts, Approved 2002). Bar Association Central(178-179).
دانلود
چاپ شده
ارسال
بازنگری
پذیرش
شماره
نوع مقاله
مجوز
حق نشر 1402 Qasem Salmani (Author); Parviz Zakaeian (Corresponding author); Baitollah Diosalar (Author)

این پروژه تحت مجوز بین المللی Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 می باشد.