بررسی استناد به آزمایش‌های پزشکی در فقه

چکیده

هدف از انجام پژوهش کنونی بررسی چگونگی استناد به ادله علمی و نظرات متخصصین و اهل خبره و نیز آزمایشات پزشکی به تبیین جایگاه و مبانی فقهی استفاده از آن‌ها می‌باشد. ادله اثبات دعوا در کشف حقیقت از اهمیت بسزایی برخوردار است و مهمترین معیار دادرسی عادلانه به شمار می‌رود. ادله فقهی اثبات دعوا عبارتند از شهادت، قسم، علم قاضی، اقرار، سند، سوگند و امارات قضایی. آزمایش‌های پزشکی را می‌توان طیف وسیعی از مهارتها و فنون دانست که با بهره گیری از ابزارهای پیشرفته و آزمایش‌های علمی و فنی به طور متنوع و در کشف و اثبات مسائل حقوقی می‌تواند فرایند دادرسی را تسهیل و سبب کشف واقعیت‌ها شود. چالش اصلی این است که آزمایشات پزشکی به عنوان ادله اثبات دعوی از نظر مبانی فقهی چگونه می‌تواند قابل استناد باشد. همچنین اختلافات زیادی بین فقها در این زمینه موجود است. بنابراین پاسخ به این چالش از اهمیت و ضرورت خاصی برخوردار است. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که موارد استعلام از کارشناس پزشکی و استفاده از آزمایش‌های پزشکی در جایی است که یک مساله تخصصی مطرح است و قاضی از پاسخ دادن به آن عاجز می‌باشد و اگر این نظر برای قاضی ایجاد علم کند حتما باید به عنوان یکی از قرائن علم آور در رای ذکر شود. بنابراین آزمایشات پزشکی در ﺷﻤﺎر ادله اﺛﺒﺎت نمی‌باشد و در نهایت از دﻻﯾﻞ اﺛﺒﺎت ﺟﺮم خارج است و مستقیما نمی‌تواند مستند حکم دادگاه قرار گیرد و در آخر تصمیم گیرنده و بررسی کننده حجیت این نظرات شخص قاضی است. به نظر می‌رسید آزمایشات پزشکی هرچند نوعی اماره قضایی محسوب می‌شود و قاضی نیز ملزم نیست از اماره تبعیت کند ولی در مواردی که آزمایشات پزشکی علم قطعی و یقین هر قاضی باشد مثل آزمایش DNA برای تشخیص نسب، در این حال قاضی مجبور است به آن استناد کند چرا که از لحاظ عرفی، عقلی این نتایج قطعی علم یقین هر قاضی محسوب می‌گردد.