بنیان سیاست نظام الملک: پیوند عقل و اعتقاد
کلمات کلیدی:
نظام الملک, میانه گزینی, خردگرایی, مدارا, پرهیز از تعصبچکیده
عصر سلجوقی از لحاظ سرنوشت ملت ایران دارای اهمیّت خاصی است. این سلسله ترک تبار توانست پس از آنکه برای مدت زمانی موجبات وحدت ارضی شاهنشاهی ایران را که طی قرون متمادی از میان رفته بود، فراهم کنند، خود نیز بلافاصله جذب تمدن ایران شدند. بیشک تشکیل حکومت مرکزی سلجوقی در مدتی چنین کوتاه را باید حمل بر این کرد که تا آن زمان ایران از نظر زبانی و نژادی هنوز هویت خود را حفظ کرده بود. جامعه ایران در سده پنجم هجری، سخت آشفته، ناامن و پریشان بود. این جامعه هم از آنارشیسم ناشی از تعدّی و تجاوز غزان صحرا گرد کافرکیش آسیب می دید و هم از رادیکالیسم نظریه پردازان مذهبی که افراط کاری باطنی و حنفی، تنور آن را می تابانید. نظام الملک در سایه کیاست و سیاست داهیانه خویش توانست دولت سلجوقی را به عظمتی در خور توجه برساند. خواجه نظام الملک خجسته وزیر و حکمرانی بود که کارنامه علمی و عملی درخشانی از خود بر جای گذاشته است. خواجه در مدت 30 سال صدارت و وزارت خویش بنیان چنین جامعه ای را پی افکند. استراتژی میانه گزینی نظام الملک عامل مهم کامیابی حکومت سلجوقی شد و آرامش و آسایش را نیز برای جامعه به همراه آورد. در این مقاله با تکیه بر روش گفتمان منطبق با تعریف میشل فوکو یعنی شبکه عظیمی است از رخدادها و کنشها و نیز گفته ها و نوشته هایی که به واقعیت تاریخی شکل می دهند، به تبیین و تحلیل موضوع پرداخته می شود. پرسش اصلی این است: شاخصها و ویژگیهای استراتژی اعتدال خواجه نظام الملک کدامند؟ هدف این است که شاخص هایی چون واقع گرایی، خرد گرایی، مدارا، میانه گزینی و پرهیز از افراط و تفریط که مقوّم و مؤلف استراتژی اعتدال هستند، تشریح و تبیین شود.
مراجع
Abu Zayd, N. H. (2015). Text, Power, Truth. Niloufar.
Ahi, H. (1978). Bahour-e Shear-e Farsi (Metres of Persian Poetry). Khazar.
Al-Jabri, M. (2014). The Formation of the Arab Mind. Sales.
Arkoun, M. (2013). The Historicity of Islamic Thought. Negah-e Moaser.
Babcock, P. (1981). Webster New international Dictienary. Gove press.
El-Awa, M. S. (2003). Islamism or Islam. Ghasidehsara.
Eqbal, A. (2016). Vizierate in the Era of the Great Seljuk Sultans. University of Tehran.
Eslami Nadoushan, M. A. (2015). Bargrizan (Falling Leaves). Mehrad Institute.
Fromm, E. (2018). Christian Dogmatism. Morvarid.
Frye, R. N. (2013). The Golden Age of Iranian Culture. Soroush.
Grousset, R. (1996). Iran and its historical role. Siyasi va Eghtesadi (Political and Economic Information)(111-112), 12-25.
Grousset, R. (2008). The Empire of the Steppes. Elmi va Farhangi.
Lambton, A. (1980). The Theory of the State in Iran. Azad.
Lambton, A. (2010). State and Government in Islam. Shafiei.
Lewis, B. (2008). The Cambridge History of Islam (Vol. 2). Mahtab.
Mohit Tabatabai, M. (1988). The Evolution of Government in Iran after Islam. Be'sat.
Safari Agh Ghaleh, A. (2008). The last will and testament of Khajeh Nizam al-Mulk Tusi. Gozaresh-e Miras, 20(3, 27-28), 22-26.
Scott Meisami, J. (2018). Persian Historiography. Mahi.
Servat, M. (1988). Kheradnameh (Book of Wisdom). Amirkabir.
Tavakoli Targhi, M. (2016). Indigenized Modernity and Historical Rethinking. Pardis.
Tusi, N. a.-M. (2018). Siasatnameh (The Book of Government). Amirkabir.
Verdonk, P. (2010). Fundamentals of Stylistics. Ney.
Zarrinkoub, A. H. (1985). Escape from School. Amirkabir.
Zarrinkoub, A. H. (1988a). The Book of Days. Moein & Elmi.
Zarrinkoub, A. H. (1988b). History of the Iranian People. Amirkabir.
Zarrinkoub, A. H. (2013). Roozegaran: History of Iran from the Beginning to the Fall of the Pahlavi State. Sokhan.
دانلود
چاپ شده
ارسال
بازنگری
پذیرش
شماره
نوع مقاله
مجوز
حق نشر 2025 یاسر عسکری (نویسنده); علی اکبر امینی (نویسنده مسئول); حسین شریعتی (نویسنده)

این پروژه تحت مجوز بین المللی Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 می باشد.