بررسی حقوقی-تحلیلی حمله نظامی اسرائیل به تأسیسات هستهای ایران در ۱۳ ژوئن ۲۰۲۵: ارزیابی مشروعیت دفاع پیشگیرانه و پیش دستانه در پرتو حقوق بینالملل
کلمات کلیدی:
حقوق بینالملل, منشور ملل متحد, حمله پیشگیرانه, رژیم اشغالگر قدس, معاهده NPT, حقوق بشردوستانه بینالمللی, تأسیسات هستهای صلحآمیزچکیده
در ۱۳ ژوئن ۲۰۲۵، رژیم اشغالگر صهیونیستی حملهای گسترده و چند بُعدی را علیه جمهوری اسلامی ایران انجام داد که تأسیسات هستهای، پایگاههای نظامی و منازل فرماندهان و دانشمندان هستهای ایران را هدف قرار داد. این رژیم مدعی بود که با نابودی لانچرهای موشکی و اختلال در برنامههای غنیسازی اورانیوم، از تهدید قریبالوقوع ایران جلوگیری کرده است. با این حال، این اقدام بهوضوح نقض ماده ۲ منشور ملل متحد و اصول بنیادین منع توسل به زور در حقوق بینالملل است و مصداق تجاوز نظامی محسوب میشود. رژیم صهیونیستی تلاش کرد تا این حمله را ذیل دکترینهای «دفاع پیشگیرانه» و «پیشدستانه» توجیه کند؛ اما بررسیهای حقوقی و رویه دیوان بینالمللی دادگستری نشان میدهد که هیچیک از این دو دکترین، جایگاه حقوقی روشنی در نظام بینالمللی ندارند و غالباً به عنوان پوششی برای اقدامات تجاوزکارانه تلقی میشوند. حمله اسرائیل، حتی با تفاسیر موسع از مفهوم دفاع مشروع نیز انطباق ندارد و با معیارهای ضرورت و تناسب (آزمون کارولین) همخوانی ندارد. ازاینرو، مطابق قطعنامه ۳۳۱۴ مجمع عمومی سازمان ملل و ماده ۸ اساسنامه رم، این اقدام را میتوان مصداق «تجاوز مسلحانه» دانست. افزون بر این، هدفگیری زیرساختهای صلحآمیز و دانشمندان هستهای ایران، نقض آشکار کنوانسیونهای ژنو و اصول حقوق بینالملل بشردوستانه است. حمله به تأسیسات هستهای تحت نظارت آژانس بینالمللی انرژی اتمی (IAEA) نیز تهدیدی مستقیم برای امنیت بینالمللی و محیط زیست جهانی بهشمار میآید. حمایت برخی قدرتهای غربی از این اقدام، دوگانگی در اجرای قواعد بینالمللی را آشکارتر کرده و اعتبار نظام امنیت جمعی را تضعیف نموده است. در پرتو این مباحث، سوال این پژوهش این است که«آیا حمله اسرائیل در چارچوب دفاع پیشگیرانه یا پیشدستانه قابل توجیه است؟» فرضیه مقاله نیز این است که حمله اسرائیل، با معیارهای ضرورت، فوریت و تناسب (آزمون کارولین) مطابقت ندارد و در نتیجه، خارج از محدوده دفاع مشروع مندرج در ماده ۵۱ منشور ملل متحد است.
چاپ شده
ارسال
بازنگری
پذیرش
شماره
نوع مقاله
مجوز
حق نشر 2025 محمدرضا پناهی شهری, محمدرضا بهادرخانی (نویسنده); فرهاد صدری (نویسنده مسئول)
این پروژه تحت مجوز بین المللی Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 می باشد.
