تمایز حقوقی و عملی «توکیل» و «تفویض» در تنظیم اسناد رسمی

نویسندگان

    سیاوش مددی گروه حقوق، واحد گرگان، دانشگاه آزاد اسلامی، گرگان، ایران
    زهرا تجری موذنی * گروه حقوق، واحد گرگان، دانشگاه آزاد اسلامی، گرگان، ایران. Zahra.TajariMoazeni@iau.ac.ir
    علی اکبر اسمعیلی گروه حقوق، واحد گرگان ، دانشگاه آزاد اسلامی، گرگان، ایران .
https://doi.org/10.61838/

کلمات کلیدی:

وکالت, توکیل به غیر, تفویض اختیار, دفاتر اسناد رسمی, مسئولیت وکیل.

چکیده

قانون مدنی ایران، هرچند مبانی عقد وکالت را مشخص نموده است، اما در تبیین دقیق و تفکیک مرزهای میان نهادهای حقوقی مرتبط با آن نظیر «توکیل به غیر» و «تفویض اختیار» کاستی‌هایی دارد. این ابهام قانونی، به ویژه در دفاتر اسناد رسمی، موجب بروز تردیداتی جدی در تنظیم اسناد رسمی وکالت شده است. سردفتران به عنوان ضابطین تنظیم اسناد، همواره با چالش تفکیک ماهوی این دو مفهوم روبرو هستند که آیا سندی که تنظیم می‌شود، صرفاً اذن در به‌کارگیری دیگری (توکیل) است، یا انتقال کامل اختیارات (تفویض). هدف این مقاله، تحلیل و تفکیک دقیق ماهیت حقوقی توکیل و تفویض، با تمرکز ویژه بر تمایزات عملی آن‌ها در عرصه تنظیم اسناد رسمی است. روش تحقیق حاضر، توصیفی-تحلیلی است که بر مبنای اصول فقهی، مواد قانونی مرتبط در قانون مدنی (به‌ویژه مواد ۶۵۶، ۶۷۲ و ۶۷۳) و رویه‌های جاری در دفاتر اسناد رسمی انجام پذیرفته است. نتایج این پژوهش نشان می‌دهد که تفاوت بنیادین توکیل و تفویض در «بقاء اختیار» و «مسئولیت وکیل اول» و همچنین «نحوه انحلال وکالت ثانویه» نهفته است. در توکیل، وکیل اول (مُوَکِّل ثانی) همچنان دارای اختیارات خود است و در قبال اعمال وکیل ثانی (وکیل دوم) مسئولیت مشترک با او دارد. در مقابل، در تفویض (به معنای عملی رایج در دفاتر اسناد رسمی)، اختیار وکیل اول به طور کامل سلب شده و رابطه وکالت مستقیماً بین موکل اصلی و وکیل دوم برقرار می‌گردد، که این امر تأثیرات عمیقی بر انحلال، عزل، و مسئولیت‌های ناشی از وکالت دارد. این تمایزات در نحوه تنظیم اسناد و شروط درج‌شده در آن‌ها (نظیر قید «ولو کراراً») حیاتی بوده و مستقیماً بر بقا یا زوال آثار وکالت تأثیر می‌گذارد.

مراجع

Abdul Mun'im, M. A. Mu'jam al-Muṣṭalahāt wal-Alfāẓ al-Fiqhīyah (Dictionary of Jurisprudential Terms and Expressions). Dar al-Fadhilah.

Abu Habib, S. (1988). Al-Qāmūs al-Fiqhī (The Jurisprudential Dictionary). Dar al-Fikr.

Al-Miqri al-Fayyūmi, A. i. M. (1928). Miṣbāḥ al-Munīr. Dar al-Kutub al-Ilmiyyah.

Almasi, N. A., & Madani, M. (2014). The Distinction between Delegation to Another and Delegation of Authority: A Comparative Study in Jurisprudence, Iranian, and English Law. Journal of Comparative Law, 1(102).

Ansari, M. (1994). Makāsib (Footnotes by Mirza Fattah Tabrizi ed.). Dihqani Publishing.

Emami, A. (1997). Taqrirat-e Dars-e Madani 7 (Lecture Notes on Civil Law 7). Qom University.

Emami, H. (2022). Hoghoog-e Madani (Civil Law) (Vol. 1 & 2). Mizan Publishing.

Gharavi Isfahani, M. H. (1998). Ḥāshiyah Kitāb al-Makāsib (Gloss on the Book of Earnings). Dar al-Mustafa li Ihya' al-Turath.

Gharibeh, A. (2006). The Revocability of an Intermediary Agent in an Irrevocable Agency with the Right to Delegate. Allameh Quarterly(19).

Ha'iri, S. M. J. T. Kitāb al-Manāhil. Al al-Bayt Institute (a.s.).

Hamzehzadeh, S., & Ahsani Forouz, M. (2015). The Effects of Assignment of Contractual Rights and Obligations to a Third Party. Scientific-Research and Technology Journal, 1(4).

Hilli, H. i. Y. M. (1989). Taḥrīr al-Aḥkām. Imam Sadiq (a.s.) Institute.

Hosseini Rouhani, S. M. (1999). Al-Murtaqā ilā al-Fiqh al-Arqā - Kitāb al-Khiyārāt (Ascending to the Most Exalted Jurisprudence - The Book of Options). Al-Jalil Cultural Research Institute.

Ibn Manzur, M. i. M. (1984). Lisān al-Arab (The Tongue of the Arabs) (Vol. 7). Adab al-Hawzah Publishing.

Izānlū, M., & Pourghorbani, M. (2011). Agency in Delegation: The Message of Education. Payam-e Āmūzesh Journal(50).

Ja'fari Langaroudi, M. J. (2022). Terminologi-ye Hoghough (Legal Terminology) (Vol. 5). Ganj-e Danesh.

Kashani, S. M. (2009). Hoghoog-e Madani Qarardadha-ye Vizheh (Civil Law: Special Contracts). Mizan Legal Foundation.

Katouzian, N. (2011). A'māl-e Hoghooghi (Qarardad-Iqa') (Legal Acts: Contract-Unilateral Juridical Act). Enteshar Publishing Company.

Katouzian, N. (2012). Nazariyeh-ye Omoumi-ye Ta'ahhodat (General Theory of Obligations). Mizan Publications.

Katouzian, N. (2016). Moqaddameh Elm-e Hoghoog va Motale'eh dar Nezam-e Hoghooghi-ye Iran (Introduction to the Science of Law and a Study of the Iranian Legal System). Enteshar Publishing Company.

Katouzian, N. (2023). Hoghoog-e Madani, Oghood-e Izni, Vasiqehha-ye Dayn (Civil Law: Permissive Contracts, Debt Securities). Ganj-e Danesh.

Kheradmandi, S. (2003). Vekālat dar Hoghoog-e Tejarat va Tatbigh-e An ba Fiqh (Agency in Commercial Law and its Application in Jurisprudence). Bustan-e Ketab.

Lotfi, A. (2023). Tarjomeh-ye Mabāhes-e Hoghooghi-ye Sharh-e Lum'ah (Translation of Legal Discussions of Sharh al-Lum'ah). Majd Publishing.

Madani, J. A. (2007). Agency in Civil Law. Kanoon-e Vokalā (Bar Association) Monthly(43).

Meshkini, A. (1998). Muṣṭalaḥāt al-Fiqh wa Mu'ẓam 'Anāwīnih al-Mawḍū'īyah (Jurisprudential Terms and the Majority of Their Thematic Titles). Al-Hadi Publishing.

Mirshkari, A. (2009). Revocation of Agency. Kanoon (Bar Association) Monthly, 10.

Mirzaei, N. A. (1998). Farhang-e Istilāhāt-e Mo'āser (Dictionary of Contemporary Terms). Farhang-e Moaser Publishing.

Mo'in, M. (1992). Farhang-e Farsi (Persian Dictionary). Amir Kabir.

Mo'tamedi, J. (2011). Agency in Delegation and Delegation of Authority. Kanoon-e Sardaftarān (Notaries' Association) Monthly(115).

Moghaddam, I. (2007). Contract Assignment. Hoghoog (Law) Quarterly, 37(4).

Najafi, M. H. (1982). Jawāhir al-Kalām (Vol. 7 & 31). Dar al-Kutub al-Islamiya.

Qal'ahji, M. R. (1995). Mu'jam Lughat al-Fuqahā' (Dictionary of the Language of Jurists). Dar al-Nafaes.

Rahpeik, H. (2023). Hoghoog-e Madani Oghoud-e Mo'ayyan 2 (Civil Law: Specified Contracts 2). Mizan Publishing.

Rostam Bāz Lubnānī, S. (1985). Sharḥ al-Majallah. Dar al-Kutub al-Ilmiyyah.

Safi, S. L. (1999). Hidayat al-'Ibād (Vol. 2).

Sha'arian, E. (2009). Enteghal-e Qarardad Nazariyeh-ye Omoumi - Oghoud-e Mo'ayyan (Assignment of Contract: General Theory - Specified Contracts). Forouzesh Publications.

Shahid Thani. (1989). Al-Rawḍah al-Bahiyyah fī Sharḥ Lum'at al-Dimashqīyah (Vol. 4). Davari.

Shirazi, A. I. (1989). Al-Muhadhdhab (Vol. 1). Jami'at al-Modarresin Publishing.

Yazdi, S. M. K. (1999). Al-'Urwah al-Wuthqā (Vol. 6). Islamic Publishing Institute.

دانلود

چاپ شده

۱۴۰۵/۰۳/۰۱

ارسال

۱۴۰۴/۰۳/۰۶

بازنگری

۱۴۰۴/۰۷/۱۰

پذیرش

۱۴۰۴/۰۷/۲۱

شماره

نوع مقاله

مقالات

ارجاع به مقاله

مددی س. .، تجری موذنی ز.، و اسمعیلی ع. ا. . (1405). تمایز حقوقی و عملی «توکیل» و «تفویض» در تنظیم اسناد رسمی. پژوهش‌های تطبیقی فقه، حقوق و سیاست، 1-17. https://doi.org/10.61838/

مقالات مشابه

1-10 از 171

همچنین برای این مقاله می‌توانید شروع جستجوی پیشرفته مقالات مشابه.