استرداد عینی در مسئولیت مدنی در حقوق ایران و عراق
کلمات کلیدی:
استرداد عینی, مسئولیت مدنی, ضرر, زیاندیده, خسارت مادی, خسارت معنویچکیده
از عوامل لازم برای مسئولیت عقدی و مسئولیت مدنی، وجود خسارت یا ضرر است و باید جبران این خسارت یا ضرر در قالب هر یک از انواع مسئولیت، شروط مشخصی داشته باشد. پس از اثبات وجود ضرر، در کنار دیگر شروط، مسئولیت تحقق مییابد. هدف مهم مسئولیت مدنی تقصیری یا تعاقدی، حمایت منافع طرف زیان دیده از طریق جبران است. به گونه ای که جبران زیانهایی که به طرف زیان دیده رسیده، جبران میشود و وی در همان شرایطی قرار میگیرد که در صورت نبودن قرارداد یا عدم وقوع فعل زیان رساننده در آن قرار میگرفت. برای تحقق این هدف، در دو قانون ایرانی و عراقی به شیوههای مختلفی تکیه شده است. جبران خسارت، مفهومی مهم در مواردی است که اهداف و انگیزههای طرفین قرارداد در طول اجرای قرارداد تغییر میکند، چه یکی از آنها به دلایل مختلف محقق نشود. مفهوم جبران خسارت در حقوق ایران و عراق، چه به طور مستقیم و چه غیرمستقیم، مبنای شرعی دارد و از آیات قرآن کریم الهام گرفته شده است. این مفهوم با تفاسیر سایر علما و فقها توسعه یافته است. مسئولیت مدنی با دیگر مفاهیم از جمله با مسئولیت جنایی متفاوت است و گاه از مسئولیت جنایی سبقت گرفته و گاه از آن سبقت نمیگیرد، در نتیجه جبران ضرر گاهی میتواند همراه با کیفر باشد و گاه بدون آن. و با اینکه مسئولیت مدنی و مسئولیت عقدی در جوانب بسیاری در مسائل ساده مشترک هستند و تفاوت اساسی بین آنها وجود ندارد که به تعددشان بینجامد، اما اختلافهایی بین این دو نوع مسئولیت وجود دارد که در این بررسی در مقایسه با قانون جدید اروپا مورد مناقشه قرار میگیرد.
مراجع
Abd al-Hakim, F. (1998). Al-Ta'wid al-Madani - al-Mas'ouliyyah al-Madaniyyah al-Ta'aqqoudiyyah wal-Taqsiriyyah (Civil Compensation - Contractual and Tort Civil Liability). Dar al-Matbou'at al-Jami'iyyah.
Adl, M. (1994). Civil Law. Amir Kabir Publications.
Al-Awji, M. (2007). Al-Qanun al-Madani - al-Mas'ouliyyah al-Madaniyyah (Civil Law - Civil Liability). Manshurat al-Halabi al-Huquqiyyah.
Al-Bousaidi, K. H. (2005). Da'awi Ta'wid fi al-Fiqh wa Tatbiqatuha al-Qada'iyyah (Lawsuits for Compensation in Jurisprudence and Their Judicial Applications)
Al-Zuhayli, W. (2003). Al-Daman fi al-Fiqh al-Islami (Liability in Islamic Jurisprudence). Dar al-Fikr al-Mu'asir.
Ali, H. M. (2011). Al-Ikhlal al-Musbaq bil-'Aqd (Anticipatory Breach of Contract) University of Babylon].
Amid Zanjani, A. A. (2003). Mawjebat-e Daman (Grounds for Liability). Mizan Publishing.
Badini, H. (2005). Falsafeh-ye Mas'ouliyyat-e Madani (The Philosophy of Civil Liability). Enteshar Publishing Company.
Barikloo, A. (2008). Civil Liability. Mizan Publications.
Haji Azizi, B. (2001). Methods of Compensation in Civil Liability and Their Efficiency Tarbiat Modares University].
Hassan, M. K. (2006). Al-Mas'ouliyyah al-Madaniyyah al-Nashiah 'an al-I'tida' 'ala al-Haqq fi al-Surah - Dirasah Muqaranah (Civil Liability Arising from the Violation of the Right to One's Image - A Comparative Study) University of Baghdad].
Hosseini Nejad, H. G. (1991). Civil Liability. Academic Jihad of Shahid Beheshti University.
Hussam al-Din, K. A. Modern Trends in the Field of Compensating Damages Arising from Unlawful Acts. Al-Huquq (The Law) Journal, 2(1).
Ibn Manzur, M. i. M. (2010). Lisan al-Arab (The Tongue of the Arabs) (Vol. 7). Dar Sadir.
Ismail, S. (2003). Mas'ouliyyat al-Idarah 'an al-Darar al-Ma'nawi fi al-Qanun al-Iraqi (The Liability of the Administration for Moral Harm in Iraqi Law) University of Baghdad].
Ja'fari Langaroudi, M. J. (1995). Annotated Civil Code. Ganj-e Danesh Publications.
Jabbar, S. T. (1984). Iqamat al-Mas'ouliyyah al-Madaniyyah 'ala al-'Amal ghayr al-Mashrou' 'ala 'Unsur al-Darar (Establishing Civil Liability for an Unlawful Act on the Element of Harm). Mosul University Press.
Jamil, N. A. (2021). Harm is One of the Pillars of Civil Liability. Journal of the North Europe Academy, Faculty of Law and Political Sciences(12).
Katouzian, N. (2004). Vaqaye'-e Hoghooghi (Legal Events). Enteshar Publishing Company.
Madani, J. Civil Law (Vol. 3). Paydar Publications.
Mirshekari, A. (2017). Personality Rights and Civil Liability Law. Enteshar Publishing Company.
Muhammad, A. T. (2008). Ta'wid al-Darar al-Ma'nawi fi al-Mas'ouliyyah al-Taqsiriyyah (Compensation for Moral Harm in Tort Liability).
Muhammad, S. A. (2011). Al-Wadih fi Sharh al-Qanun al-Madani - al-Nazariyyah al-'Ammah lil-Iltizam (The Clear Explanation of the Civil Code - The General Theory of Obligation). Dar al-Huda.
Muqaddam, S. (1992). Nazariyat al-Ta'wid 'an al-Darar al-Ma'nawi (The Theory of Compensation for Moral Harm). Al-Mu'assasah al-Wataniyyah lil-Kitab.
Nasr al-Din, M. (1983). Asas al-Ta'wid (The Basis of Compensation) Cairo University].
Shaltout, M. (1995). Al-Islam 'Aqidah wa Shari'ah (Islam, Creed and Sharia). General Administration of Culture.
Zahra, A. (2018). Investigating Methods of Compensation in Civil Liability in Iran and New European Law. Quarterly Journal of Legal Studies(19).
دانلود
چاپ شده
ارسال
بازنگری
پذیرش
شماره
نوع مقاله
مجوز
حق نشر 2025 Zainab Suitan Hussein Al-Hameed (Author); Mojtaba Nikdosti (Corresponding author); Samah Hussein Ali, Mohammad Javad Abdollahi (Author)

این پروژه تحت مجوز بین المللی Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 می باشد.